Wydanie 340(45)1 2018

Abstrakt. W latach 2016–2017 przeprowadzono badania dendrologiczno-krajobrazowe na wybranym obszarze (14 ha) gminy Wolin – w północno-zachodniej Polsce. Do badań wytypowano pięć alej, o łącznej długości 16 km, zlokalizowanych pomiędzy leśnym korytarzem ekologicznym a Zalewem Szczecińskim. Celem pracy było potwierdzenie pełnienia przez te zadrzewienia funkcji przyrodniczych i ochronnych w rozumieniu definicji obszarów proekologicznych. Przeanalizowano także kompozycyjno-przestrzenne cechy przydroży. Badane aleje tworzyło siedem gatunków drzew na odcinkach 100–1800 m; najliczniejsze były: Maple (Acer platanoides) – 458 szt., Oak (Quercus robur) – 258, Linden (Tilia cordata) – 178. Pod względem walorów przyrodniczych najwyższe oceny osiągnął Common Maple (Acer platanoides) – 24–30 pkt oraz Linden (Tilia cordata) – 23–27 pkt, a wśród alej – kolejno nasadzenie nr II (26 pkt), nr I (22 pkt) oraz nr III i nr V (20 pkt). Brak objawów dewastacji drzew na terenach przydroży oraz obecność 15 turbin wiatrowych wskazuje na wysoką świadomość ekologiczną rolników, a także na zrozumienie potrzeb wykorzystywania energii odnawialnej. Ocenione funkcje ekologiczne alej oraz ich lokalizacja wskazują na ich znaczny wkład w zachowanie bioróżnorodności i funkcji ochronnych. Stan zdrowotny badanych alej określa brak istotnych czynników zagrażających. Pomiary biometryczne drzew w analizowanych alejach wykazały, że zadrzewione przydroża spełniają wymogi obszarów proekologicznych. Pomimo obecności turbin wiatrowych, będących silną dominantą wizualną, wysoko oceniono wartości badanego obszaru, głównie dzięki zróżnicowaniu kompozycyjno-przestrzennemu krajobrazu.

Abstrakt. Celem pracy było zastosowanie elektroforezy białek surowicy krwi w celu wstępnej oceny stanu fizjologicznego i wykrycia potencjalnych chorób u koni. Elektroforetogram surowicy zdrowych koni charakteryzuje się brakiem strefy prealbumicznej; można zaobserwować sześć różnych pasm: albuminy, α1, α2, β1, β2, i γ-globuliny. U koni wiele stanów patologicznych, takich jak choroby wątroby, wrodzone lub nabyte niedobory odporności, enteropatie i nefropatie związane z utratą białka, zakażenia miejscowe lub układowe, nowotwory i pasożyty, mogą spowodować zmiany we frakcji albumin i w koncentracji globuliny. Również w przypadku babeszjozy koni stężenie w surowicy białka może się znacznie zmienić. Określono zawartość albuminy oraz trzech frakcji globulin wraz z podfrakcjami. U badanych koni ustalono stężenie białka całkowitego i wyznaczono stosunek albumin do wszystkich globulin łącznie (wskaźnik A/G). Elektroforezę białek surowicy u konia można polecić jako badanie przesiewowe dla jakościowego wykrywania nieprawidłowości w głównych białkach i jako ważne uzupełnienie szczegółowego obliczania białek surowicy.

Abstrakt. Jakościowy i ilościowy skład związków lotnych w napojach alkoholowych zależy głównie od jakości użytego surowca i rodzaju zastosowanych drożdży oraz od warunków fermentacji, leżakowania i przechowywania produktów końcowych. Związki aromatu mogą kształtować przyjemny zapach i smak lub pogarszać właściwości organoleptyczne wina. Związki lotne powstają w procesach biologicznych, enzymatycznych i chemicznych, głównie w trakcie procesu fermentacji etanolu. Estry, aldehydy, wyższe alkohole, kwasy organiczne i dotychczas słabo przebadane terpeny są najważniejszymi związkami zapachowymi w napojach alkoholowych. Niektóre terpeny wykryto jedynie w soku winogronowym; w trakcie fermentacji ilość tych związków zmniejszyła się do niewykrywalnego poziomu. Do terpenów najczęściej występujących w winach należą: nerol (cytrusowy aromat), citronellol (różany aromat), geraniol (zapach róży z aromatem geranium), limonen (pomarańczowy, cytrusowy aromat), linalool (kojarzony z kwiatowym, lawendowym aromatem), citral (kojarzony z zapachem cytrusów) i β-ionone (o kwiatowym aromacie z malinową nutą).

Abstrakt. Nasiona zbóż w skali globalnej dostarczają więcej energii, niż którekolwiek z uprawianych roślin, gdyż są bogate w węglowodany. W gospodarce światowej dominują uprawy takich gatunków zbóż, jak pszenica, jęczmień, kukurydza oraz ryż. Natomiast w Polsce ze względów klimatycznych uprawia się głównie: pszenicę, żyto, pszenżyto, jęczmienie, owies oraz kukurydzę. W łańcuchu produkcji rolno-spożywczej można wydzielić następujące etapy: uprawę, magazynowanie oraz przetwórstwo. Na każdym z tych etapów występują różne zagrożenia, w tym mykologiczne. Duży problem stanowią grzyby z rodzaju Fusarium i produkowane przez nie fuzariotoksyny. Grzyby te porażają zboża w uprawach, a także mogą utrudniać magazynowanie ziarna i prowadzić do pogorszenia jego jakości. Celem przeprowadzonych badań była ocena stopnia kontaminacji ziarna i przestrzeni przechowywania grzybami rodzaju Fusarium w trakcie magazynowania zbóż. Badania prowadzono w czterech okresach badawczych, w dwóch magazynach płaskich. Przeprowadzono analizę składu mykologicznego bioaerozolu magazynowego, powierzchni magazynowych, frakcji opadającej na powierzchnię magazynową oraz składowanego ziarna. Grzyby z rodzaju Fusarium stanowiły nieznaczną część izolatów w przestrzeni magazynowej. Stopień zanieczyszczenia przechowywanego ziarna grzybami Fusarium był zróżnicowany w badanych magazynach i zależał od jakości magazynowanego materiału, a także od czasu jego przechowywania. Stopień kontaminacji ziarna grzybami Fusarium sp. obniżał się w miarę wydłużania czasu przechowywania.

Abstrakt. Mikroorganizmy w powietrzu środowiska produkcji stanowią jeden z głównych czynników prowadzących do zanieczyszczenia produktu lub obniżenia jego jakości. Dobra praktyka produkcyjna zakłada monitorowanie czystości sanitarnej środowiska produkcji. Istotne jest oszacowanie źródła zanieczyszczenia oraz wpływu warunków mikroklimatycznych na zmiany liczebności mikroorganizmów w powietrzu. Celem przeprowadzonych badań była ocena udziału bakterii rodziny Enterobacteriaceae w ogólnej liczbie mikroorganizmów w bioaerozolu hal produkcyjnych w trakcie produkcji. Badania przeprowadzono w zakładzie cukierniczym w trakcie produkcji, w dwóch halach technologicznych (H.1, H.2). W każdej z hal o zróżnicowanych etapach produkcji i liczbie pracowników wyznaczono 7 punktów poboru próbek. Powietrze do analiz pobierano metodą zderzeniową za pomocą impaktora MAS-100. Płytki Petriego inkubowano w standardowych dla ogólnej liczby bakterii warunkach (22°C, 72 h). Izolaty barwiono metodą Grama, a przynależność do rodziny Enterobacteriaceae różnicowano poprzez analizę profili biochemicznych. Wyniki podano w jtk ∙ m–3. Analizę wpływu miejsca poboru próbki i hali na liczebność bakterii w powietrzu oceniono, stosując dwuczynnikową analizę wariancji (ANOVA). Korelację pomiędzy liczbą pracowników, liczebnością bakterii a parametrami mikroklimatycznymi oceniono, wyznaczając współczynnik korelacji Pearsona. Analizę statystyczną przeprowadzono w programie R Studio. Liczba pracowników była pozytywnie skorelowana z liczebnością bakterii w bioaerozolu. Bakterie Enterobacteriaceae dominowały w miejscach o największym zagęszczeniu pracowników, czyli na stanowiskach ręcznego sortowania i pakowania wyrobu gotowego.

Abstrakt. Ołów jest jednym z najczęściej występujących metali ciężkich w środowisku. Celem badań było określenie wpływu działania egzogennego 1 mM kwasu askorbinowego na wzrost i parametry biochemiczne Lycium barbarum w warunkach stresu wywołanego 1 mM Pb(NO3)2 w kulturach in vitro. Eksplantaty stanowiły fragmenty pędów z pakami kątowymi. Na podstawie otrzymanych wyników badań stwierdzono, że ołów miał negatywny wpływ na cechy morfologiczne, takie jak długość pędu i korzeni eksplantatów goji. Dodatek do pożywki soli Pb(NO3)2 spowodował spadek zawartości chlorofili i karotenoidu, peroksydację lipidów, a także znacznie wpłynął na akumulację proliny w liściach goji. Dodatek do pożywki MS 1 mM kwasu askorbinowego łagodził skutki działania soli ołowiu na wzrost i rozwój eksplantatów goji, zawartość MDA i proliny. Obecność kwasu askorbinowego w podłożu, w warunkach stresu wywołanego przez Pb(NO3)2, miała pozytywny wpływ na świeżą i suchą masę roślin, ale nie wpływała istotnie na zawartość wody w roślinie.

Abstrakt. Dni charakterystyczne pod względem termicznym oznaczają dni z temperaturą powietrza (maksymalną lub minimalną) przekraczającą określone wartości progowe. Dni charakteryzujące się szczególnie niską lub wysoką temperaturą powietrza mają znaczenie dla zdrowia i życia człowieka oraz wielu dziedzin gospodarki, np. rolnictwa, energetyki i turystyki. Celem pracy była analiza zmienności i częstości występowania dni charakterystycznych pod względem termicznym w latach 1961–2015 w mezoregionie Równina Pyrzycko-Stargardzka. Wykorzystany w opracowaniu materiał źródłowy obejmował maksymalne i minimalne dobowe wartości temperatury powietrza ze stacji agrometeorologicznej w Lipniku, zlokalizowanej w centralnej części Równiny. W celu określenia dni charakterystycznych pod względem termicznym wykorzystano klasyfikację Kossowskiej-Cezak (2014). Stwierdzono, że znacznie częściej występowały dni charakterystyczne pod względem termicznym dla chłodnej połowy roku (24,0%) niż dla ciepłej (8,9%). Uzyskane wyniki wskazują na istotny statystycznie ujemny trend liczby dni z przymrozkiem, mroźnych i bardzo mroźnych oraz na dodatni trend liczby dni gorących, upalnych i bardzo upalnych. Największym istotnym statystycznie spadkiem odznaczały się dni mroźne (3,6 na 10 lat), a największym wzrostem – dni gorące (2,3 na 10 lat). Wykazano, że w analizowanym wieloleciu najwięcej było dni z przymrozkiem (62,4) i dni gorących (26,7). Stwierdzono również, że przeciętnie w roku notuje się 15,7 nocy mieszczących się w wybranych wartościach progowych, z tym że większość stanowią noce ciepłe. Wykazano także istotny statystycznie wzrost liczby takich nocy o 2,5 na 10 lat.

Abstrakt. Przeprowadzone doświadczenie miało na celu zbadania efektywności dwóch metod oceny parametrów ruchu plemników w nasieniu rozmrożonym, w zależności od stopnia jego rozrzedzenia. Nasienie pobrano od 12 buhajów rasy simentalskiej przy użyciu sztucznej pochwy. Próbki nasienia oceniono wstępnie pod względem objętości, barwy, pH, żywotności, koncentracji i ruchliwości, a następnie połączono w jedną próbę zbiorczą w celu eliminacji różnic indywidualnych, schłodzono do temperatury 4°C, zapakowano w słomki (0,25 ml) i zamrożono w ciekłym azocie po czym, przechowywano w kontenerze w temperaturze –196°C. Następnie rozmrożono, podzielono na próby A, B i C oraz rozrzedzono kolejno w stosunku 1 : 10 (próba A), 1 : 20 (próba B) i 1 : 30 (próba C); poddano ocenie wybrane parametry ruchu przy użyciu konwencjonalnej metody mikroskopowej oraz metody wspomaganej komputerowo (CASA). Uzyskane wyniki opracowano statystycznie. Całkowity ruch plemników analizowany dwiema metodami we wszystkich badanych próbach różnił się istotnie (p < 0,05). Ruch postępowy plemników badany w systemie CASA różnił się istotnie od badanego w przypadku użycia konwencjonalnej metody, przy rozrzedzeniu 1 : 20 oraz 1 : 30 (p < 0,05). Uzyskane wyniki ruchu postępowego przy rozrzedzeniu 1:20 z użyciem obu metod nie różniły się istotnie. Badania wykazały, że analiza ruchliwości przeprowadzona za pomocą systemu CASA cechowała się większą dokładnością i powtarzalnością wyników niż konwencjonalna metoda mikroskopowa. Ponadto wyniki poniższych badań wskazują na zależność pomiędzy stopniem rozrzedzenia nasienia a powtarzalnością wyników.

Abstrakt. Zaletą metody uprawy cebuli z zimowaniem na polu jest wcześniejsze zaopatrzenie rynku w świeżą cebulę pochodzącą z upraw polowych. Tak wczesna cebula z zielonym szczypiorem jest warzywem bardziej atrakcyjnym, ponadto ma większą wartość biologiczną niż cebula długo przechowywana. Bogactwo związków, jakie zawiera cebula, powoduje, że odgrywa ona bardzo ważną rolę w żywieniu człowieka. Celem pracy było określenie zawartości makroskładników: azotu ogólnego, fosforu, potasu, wapnia, magnezu i siarki oraz wybranych mikroskładników (manganu, żelaza, miedzi i cynku) w częściach jadalnych cebuli zimującej odmiany ‘Amigo F1’, w zależności od stosowanych metod uprawy (z okrywaniem roślin przed zimą włókniną polipropylenową oraz bez okrywania – obiekt kontrolny). Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono zróżnicowaną zawartość składników mineralnych w badanych częściach cebuli. W szczypiorze stwierdzono istotnie większą zawartość azotu ogólnego (średnio 28,73 g  ka–1 s.m.), potasu (średnio 42,22 g  kg–1 s.m.), wapnia (8,77 g  kg–1 s.m.), magnezu (średnio 2,21 g  kg–1 s.m.) i siarki (3,37 g  kg–1 s.m.), w porównaniu z zawartością tych składników w niedojrzałej cebuli. W szczypiorze wykazano również istotnie większe zawartości manganu (średnio 28,97 mg  kg–1 s.m.), żelaza (459,85 mg  kg–1 s.m.) oraz miedzi (średnio 6,67 mg  kg–1 s.m.). Uprawa cebuli ozimej z zastosowaniem okrywania roślin przed zimą włókniną polipropylenową PP 17 przyczyniła się do wzrostu zawartości magnezu, siarki, manganu, żelaza, miedzi, w odnniesieniu do metody uprawy bez okrywania osłonami.

Abstrakt. Prawidłowe nawyki żywieniowe mają istotny wpływ na stan zdrowia człowieka, w tym na stan zębów i przyzębia, a popełniane błędy żywieniowe odzwierciedlają się we wzroście częstości występowania chorób, takich jak próchnica, paradontoza, kwasowa erozja szkliwa, stany zapalne przyzębia. Celem badań była ocena kariogenności diety wybranej grupy młodzieży w wieku 15–16 lat. Badania przeprowadzono w czerwcu 2016 roku w szczecińskich gimnazjach. Wzięło w nich udział 251 osób (115 chłopców i 136 dziewcząt). Badanie polegało na wypełnieniu anonimowej ankiety dotyczącej zwyczajów żywieniowych wpływających na kariogenność diety. Uzyskane wyniki badań wskazują na częste występowanie zachowań i wyborów żywieniowych, które sprzyjają rozwojowi próchnicy zębów. Należały do nich: brak regularności w spożywaniu posiłków, które deklarowało 73% badanych, częste pojadanie między posiłkami (deklarowane przez 97,1% dziewcząt i 99,1% chłopców), częste jedzenie słodyczy i produktów słodzonych oraz picie słodkich napojów. Dziewczęta charakteryzowały się mniej poprawnymi zachowaniami żywieniowymi niż chłopcy, rzadziej jadały zalecaną ilość posiłków, odżywiały się mniej regularnie, wypijały mniej płynów, natomiast chłopcy dokonywali gorszych wyborów żywieniowych: rzadziej, niż dziewczęta, jadali razowe pieczywo, częściej wybierali słodkie płatki zbożowe, słodkie jogurty i kefiry oraz częściej pili słodkie napoje. Biorąc pod uwagę stwierdzone nieprawidłowości, polegające na znacznej liczbie błędów żywieniowych wpływających na wzrost kariogenności diety, młodzież w wieku szkolnym powinna szczególnie starannie dbać o higienę jamy ustnej i brać udział w edukacji żywieniowej. A stomatolodzy powinni zwracać uwagę na znaczenie zasad prawidłowego żywienia w profilaktyce przeciwpróchnicowej i ukierunkowanie pacjentów na korektę zachowań, które sprzyjają chorobom zębów i przyzębia.

Abstrakt. Celem badań była ocena zawartości metali ciężkich: kadmu (Cd), ołowiu (Pb) oraz mikroelementów: miedzi (Cu), cynku (Zn) i molibdenu (Mo) w śledzionie łosi pochodzących z północno-wschodniej Polski. Zwierzęta zostały podzielone na dwie grupy wiekowe (jedna obejmowała osobniki młodociane w wieku do dwóch lat, druga – zwierzęta powyżej dwóch lat). Zawartość pierwiastków w zebranych próbkach oznaczono za pomocą metody spektrometrii mas z plazmą wzbudzoną indukcyjnie (ICP-MS). Średnia zawartość metali w badanych narządach wynosiła odpowiednio: 2,28, 0,10, 8,36, 25,29 i 0,22 mg ∙ kg–1 świeżej masy. Większe wartości odnotowano u osobników starszych, jednak nie stwierdzono istotnych różnic statycznych między grupami. Analizując relacje między wybranymi pierwiastkami, stwierdzono istotne statystycznie korelacje między cynkiem a molibdenem (r = 0,58), kadmem a miedzią (r = 0,56) oraz kadmem a molibdenem (r = 0,55). Zawartość kadmu, ołowiu, miedzi, cynku i molibdenu w śledzionie badanych łosi była większa u osobników starszych. Pomimo że nie ma wartości referencyjnych dotyczących zawartości kadmu i ołowiu w śledzionie łosi, odnotowane wartości należy traktować jako duże, ponieważ odpowiadają one wartościom rejestrowanym u innych gatunków przeżuwaczy bytujących w rejonach uprzemysłowionych. Zjawisko to wynika z obecności wśród badanych zwierząt niewielkiej liczby starszych osobników, u których odnotowano duże zawartości wymienionych metali.

Abstrakt. Selekcjonując zwierzęta do dalszej hodowli powinno się brać pod uwagę wiele czynników, takich jak fenotypowe i genotypowe cechy osobnika. Selekcja wspierana markerami (ang. marker-assisted selection, MAS) jest narzędziem przydatnym do oceny genetycznej wartości zwierzęcia. Do tej pory wykryto i opisano wiele czynników genetycznych, które są odpowiedzialne za wydajność produkcji zwierzęcej. Badaniami objęto związek pomiędzy genotypami ERα/ BglI a wydajnością mleczną krów. Przebadano dwie rasy krów (jersey i holsztyńsko-fryzyjską odmiany czerwono-białej); otrzymane wyniki wskazują, że polimorfizmy badanego genu mogą wpływać na wydajność mleczną tych dwóch ras. Zidentyfikowano trzy genotypy: GG, AG i AA. Rezultaty dotyczące wydajności mlecznej obu stad wskazują, że najwyższą wydajnością mleczną charakteryzują się krowy o genotypie GG, a najmniejszą – heterozygoty AG. Otrzymane wyniki mogą sugerować istnienie związku pomiędzy wariantami polimorficznymi genu ERα/ BglI a wydajnością mleczną krów. W celu potwierdzenia związku między analizowanymi cechami polimorficznymi badanego genu a cechami mleczności trzeba przeprowadzić badania na większej populacji krów, przy wykorzystaniu informacji dotyczących kolejnych laktacji i/ lub całej produkcji życiowej.

Abstrakt. Proces ogrzewania miodu, stosowany w celu jego dekrystalizacji, prowadzony zwłaszcza w zbyt wysokiej temperaturze oraz w bardzo długim czasie, może prowadzić do niekorzystnych zmian chemicznych. Celem pracy było zastosowanie spektroskopii fluorescencyjnej do oceny stopnia przegrzania miodów odmianowych. Materiał badawczy stanowiło 20 próbek miodów różnych odmian (wielokwiatowego, rzepakowego, spadziowego liściastego, spadziowego ze spadzi iglastej, gryczanego), które były ogrzewane w różnej temperaturze (w 40, 60, 80°C przez 48 h oraz mikrofalowo, w 90°C, w czasie do 10 s). Przygotowane próbki miodów oceniano, oznaczając zawartość 5-HMF oraz liczbę diastazową metodami spektrofotometrycznymi; wykonano także widma fluorescencji, które pozwoliły na odróżnienie próbek miodu ze względu na ich różne pochodzenie botaniczne. Wykazano, iż w wyniku różnych sposobów ogrzewania (w 40, 60, 80°C, mikrofalowo) próbki miodów z różnych źródeł botanicznych zachowywały się podobnie, biorąc pod uwagę zawartość 5-HMF i wartości liczby diastazowej oraz widma fluorescencyjne. Najwyższą zawartością 5-HMF oraz najmniejszą liczbą diastazową charakteryzowały się, niezależnie od odmiany, miody ogrzewane w temperaturze 80°C. Analizując widma fluorescencyjne, można zauważyć, że były one bardzo podobne w przypadku miodów ogrzewanych w temperaturze 40°C, 60°C oraz w piecu mikrofalowym. Jedynie widma fluorescencji miodów ogrzewanych w temperaturze 80°C różniły się istotnie od widm pozostałych próbek. Oznacza to, że spektroskopia fluorescencyjna może być stosowana tylko w celu wykrycia ekstremalnego przegrzania miodu.