Wydanie 361(60)4 2021

Abstrakt. W pracy przedstawiono propozycję metod monitoringu rzęsorka rzeczka (Neomys fodiens), należącego do rodziny ryjówkowatych (Soricidae). Mimo iż gatunek ten ma szeroki zasięg występowania w Polsce, nigdy nie był przedmiotem ogólnopolskich badań. Rzęsorek rzeczek występuje sporadycznie i lokalnie, niewiele wiadomo o jego wymaganiach siedliskowych i dynamice populacji. Chociaż nie udokumentowano spadku liczebności populacji rzęsorka, istnieje obawa, że gatunek ten może być narażony w wyniku utraty siedlisk i zanieczyszczenia środowiska wodnego, z którym jest ściśle związany. Zaproponowana metoda oceny stanu populacji opiera się na szacowaniu liczby osobników obserwowanych na wybranych stanowiskach monitoringowych metodą wielokrotnego odławiania, znakowania i wypuszczania (CMR) oraz dodatkowej metodzie analizy wypluwek sów, w celu ustalenia obecności i liczebności populacji gatunku na danym obszarze. Ponadto zaproponowano wskaźniki oceniające stan siedliska, takie jak obecność preferowanych zbiorników wodnych, udział roślinności brzegowej, nachylenie brzegu i dostępność schronień. Regularny monitoring może przyczynić się do rozpoznania potencjalnych zmian w dynamice populacji rzęsorka rzeczka.

Abstrakt. Istnieje wiele powodów, dla których objęcie nornicy rudej monitoringiem może być konieczne. Jest to gatunek konfliktowy, powodujący uszkodzenia drzew i zjadający nasiona w sadach i hodowlach, a określenie jego obecności, jak też skuteczności podejmowanych działań minimalizujących straty jest bardzo istotne w działalności takich upraw. Gryzoń jest również głównym dla centralnej Europy rezerwuarem groźnego dla człowieka wirusa Puumala, dlatego obserwacja trendów liczebności nornicy może być kluczowa. Niewielka liczebność gatunku może wskazywać na zatrucie środowiska, zwłaszcza miedzią. A wreszcie, jest to gatunek bardzo istotny dla środowiska, zarówno przekształconego przez człowieka, jak i naturalnego, dlatego bardzo ważne jest zachowanie go pomimo zmian klimatycznych. Nornica ruda jest drobnym ssakiem z rodziny chomikowatych. Występuje w całej Europie, a na terenie Polski jest liczna. Zamieszkuje przede wszystkim lasy liściaste o średnim zwarciu oraz bogatym runie, choć spotykana jest również na innych terenach, w tym antropogenicznych. Proponowany monitoring opiera się na dwu filarach – odłowach z wykorzystaniem żywołownych pułapek drewnianych oraz analizie wypluwek. Użytymi wskaźnikami byłyby: liczba odłowionych osobników na 100 pułapko-nocy, procentowy udział gatunku w ogóle drobnych ssaków oraz struktura wiekowa populacji. W przypadku pierwszej z metod należy pamiętać o dobrych praktykach, które ograniczą albo wyeliminują śmiertelność zwierząt pochwyconych – odpowiednim ustawieniu pułapek oraz właściwym doborze warunków pogodowych. W przypadku zbierania wypluwek należy z kolei mieć na względzie ograniczenia tej metody oraz różnice między materiałem wiosenno-letnim oraz jesienno-zimowym. Biorąc pod uwagę wymagania nornicy rudej, określenie stanu siedliska opierać się może na wskaźnikach procentowego udziału drzew liściastych, zwarcia zadrzewienia oraz wyglądu runa.

Abstrakt. Pasyn lucylla (Neptis rivularis) jest gatunkiem motyla z rodziny rusałkowatych (Nymphalidae), który w Polsce objęty jest częściową ochroną gatunkową oraz wpisany jest na czerwoną listę zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce z kategorią EN. Występowanie i liczebność pasyna lucylli są ściśle zależne od obecności tawuły wierzbolistnej (Spiraea salicifolia L.), która stanowi roślinę żywicielską larw tego gatunku. Ograniczenie zasięgu występowania pasyna lucylli w Polsce wynika także ze spadku liczby odpowiednich siedlisk. W niniejszym artykule przedstawiono propozycję metodyki monitoringu gatunku, opartą na ocenie wskaźników stanu populacji – liczby osobników dorosłych, indeksu liczebności, liczby larw i izolacji populacji oraz wskaźników stanu siedliska – występowania tawuły wierzbolistnej i ekspozycji słonecznej mikrosiedlisk. Koncepcję metodyki oceny stanu populacji oparto na bezinwazyjnej obserwacji osobników dorosłych i liczeniu oprzędów gąsienic. Natomiast koncepcja metodyki oceny stanu siedliska oparta jest na silnym związku pasyna lucylli z tawułą wierzbolistną. Proponowane jest coroczne monitorowanie pasyna lucylli na minimum kilkunastu obszarach badawczych w obrębie kraju. Przedstawiona propozycja metodyki monitoringu wymaga przeprowadzenia badań pilotażowych w obrębie znanych stanowisk występowania pasyna lucylli w celu oceny skuteczności przedstawionych założeń metodyki monitoringu tego gatunku.