Wydanie 369(68) 2023

Abstrakt. Umaszczenie psów jest wynikiem działania różnych genów, które kontrolują pigmenta- cję głównie sierści. Istnieje wiele genów, które wpływają na kolor, wzór i rozkład barw sierści u psów, a jednym z nich jest gen kodujący receptor melanokortyny 1 (MC1R), znany także jako locus E. Receptor melanokortyny 1 (MC1R) jest białkiem, które odgrywa kluczową rolę w regulacji pigmentacji skóry, sierści i oczu u zwierząt. Receptor ten jest odpowiedzialny za przetwarzanie hormonów pep- tydowych, które kontrolują produkcję melaniny, czyli barwnika skóry i sierści. Mutacje w obrębie tego genu mogą wpływać na umaszczenie zwierząt, w tym również psów. Główne allele zidentyfikowane i opisane dla locus E to allele: E (typ dziki), EM (melanistyczna maska) oraz e (recesywna czerwień); są one szeroko rozpowszechnione u różnych ras psów, co wskazuje, że istniały już na wczesnym eta- pie formowania się poszczególnych grup ras. Pozostałe zidentyfikowane allele są mniej powszechne i są to: EG (grizzle/domino), e2 (tylko w rasie australijski pies pasterski i u mieszańców) i e3 (tylko w ra- sie husky syberyjski i u mieszańców), allel eA (antyczny czerwony) oraz allel EH (tylko w rasach cocker spaniel angielski i cocker spaniel amerykański). Należy oczywiście pamiętać, że umaszczenie psów jest złożonym zjawiskiem genetycznym, które może być kontrolowane przez wiele różnych genów działających wspólnie, a różnorodność umaszczeń dla poszczególnych ras psów wynika z kombinacji tych genów.

Abstrakt. Zarządzanie i monitorowanie środkami ochrony roślin w rolnictwie obejmuje stoso- wanie ich w odpowiednich dawkach i terminach, monitorowanie skuteczności działania oraz minima- lizację negatywnego wpływu na środowisko. Zdrowie człowieka oraz bezpieczeństwo środowiska zależą od decyzji rolników oraz farmerów, którzy podejmują działania z wykorzystaniem środków ochrony roślin w swojej produkcji. W Polsce środki chemiczne są najczęściej stosowanym sposo- bem ochrony upraw polowych. Unia Europejska ma bardzo surowe przepisy i uregulowania prawne, które mają na celu ochronę zdrowia ludzi i zwierząt oraz ochronę środowiska. Istnieją specjalne re- gulacje dotyczące rejestracji, stosowania, sprzedaży i monitorowania środków ochrony roślin w ra- mach polityki Unii Europejskiej. Odpowiednie rozporządzenia i akty prawne regulują dopuszczalne poziomy zawartości środków ochrony roślin w żywności. Właściwe zarządzanie środkami ochrony roślin na poziomie ustaw oraz podczas ich stosowania przyczyni się do ograniczenia ich niekorzyst- nego wpływu na zdrowie ludzi i zwierząt.

Abstrakt. Królik jest zwierzęciem o dużych zdolnościach adaptacyjnych, ale daleko posunięte udoskonalanie oraz stosowanie dodatków w postaci antybiotyków i stymulatorów wzrostu doprowa- dziło do wytworzenia osobników przerasowionych, często cechujących się słabym zdrowiem. Hodowla królików w warunkach przydomowych lub w coraz popularniejszych gospodarstwach ekologicznych staje się niemożliwa. Stąd też poszukuje się rzadziej wykorzystywanych ras, które mogą stanowić żywy inwentarz w gospodarstwach o ekstensywnym systemie produkcji. Doniesienia literaturowe su- gerują, że warta rozważenia jest rasa podpalana. Badania naukowe porównujące odchów, tucz i wy- dajność rzeźną królików rasy czarnej podpalanej z królikami rasy nowozelandzkiej białej nie wskazują, aby rasa czarna podpalana była gorsza pod względem badanych cech. Mięso pozyskiwane od króli- ków rasy czarnej podpalanej cechuje się również wysoką jakością, porównywalną z mięsem królików typowych ras mięsnych. Ponadto króliki rasy czarnej podpalanej mogą być cennym komponentem w krzyżowaniu towarowym, znacząco poprawiającym wyniki odchowu, wydajność rzeźną i jakość mięsa mieszańców.

Abstrakt. Kannabinoidy to grupa organicznych związków chemicznych wpływających na układ endokannabinoidowy (ECS), który jest układem biochemicznym odpowiedzialnym za regulację wielu funkcji fizjologicznych i poznawczych. Składa się z endogennych kannabinoidów, enzymów regulu- jących biosyntezę i biodegradację endogennych kannabinoidów oraz receptorów kannabinoidowych (CB1, CB2). Reguluje procesy poznawcze w ośrodkowym układzie nerwowym, a także funkcjonowanie układu odpornościowego i właściwy przebieg reakcji zapalnej. Wyróżniamy trzy grupy kannabino- idów: endokannabinoidy, fitokannabinoidy i kannabinoidy syntetyczne. Fitokannabinoidy pozyskuje się głównie do celów medycznych z kwiatostanów konopi siewnej (Cannabis sativa). Do kannabino- idów pozyskiwanych z tkanek Cannabis sativa należy ponad 100 związków chemicznych, a do naj- lepiej poznanych należą: tetrahydrokannabinol (THC), kannabidiol (CBD), kannabinol, kannabigerol, tetrahydrokannabiwarin, kannabidiwarin, kannabichromen. Powszechne stosowanie fitokanabinoidów w medycynie ograniczone jest przez możliwość wystąpienia niepożądanego efektu psychoaktywne- go, za który odpowiada głównie jeden związek, THC. W przeciwieństwie do THC, CBD jest pozba- wiony właściwości psychogennych, co znacząco wpływa na bezpieczeństwo terapii i nie generuje problemów natury prawnej. Wyciągi z kwiatostanów konopi siewnych są z powodzeniem wykorzysty- wane w leczeniu wielu chorób u ludzi, natomiast zastosowanie preparatów konopnych w weterynarii od wielu lat było nieznane. Znalazły one jednak udokumentowane zastosowanie w leczeniu chorób zwyrodnieniowych stawów, epilepsji czy zaburzeń behawioralnych. Praca ma na celu usystematyzo- wanie oraz podsumowanie dostępnej wiedzy na temat stosowania kannabidiolu w leczeniu chorób psów i kotów.

Abstrakt. W każdym kraju i na każdym kontynencie bezpieczeństwo żywnościowe jest jedną z podstawowych potrzeb człowieka, dlatego wyżywienie ludzi powinno być celem nadrzędnym za- równo na poziomie międzynarodowym i krajowym, jak i na poziomie gospodarstw domowych. Bez- pieczeństwo żywnościowe polega na spełnieniu trzech warunków: fizycznego dostępu do żywności, ekonomicznego dostępu do żywności oraz produkcji zdrowej żywności zapewniającej dietę optymalną pod względem odżywczym. Celem pracy była ocena podstawowej wiedzy z zakresu bezpieczeństwa żywnościowego wśród studentów kierunków rolniczych i medycznych na poziomie globalnym i gospodarstw domowych. Badanie wykazało zadowalający poziom wiedzy na temat przedmiotu badań. Studenci wskazują na różnice w koncepcjach bezpieczeństwa i bezpieczeństwa żywnościowego oraz na zróżnicowanie ekonomicznego dostępu do żywności i potrzebę jego eliminacji. Niezależnie od kierunku studiów uczestnicy badania prawidłowo zidentyfikowali główne przyczyny głodu i niedożywienia na świecie, a także regiony i kraje, w których te zjawiska występują. Za główne przyczyny głodu i nie- dożywienia na świecie uznano wzrost liczby ludności, autorytarne systemy rządów i związane z nimi konflikty zbrojne oraz niesprawiedliwy podział żywności.

Abstrakt. Celem badań była ocena wpływu udziału komponentów w mieszance łubinu wąskolist- nego z pszenżytem jarym oraz fazy zbioru na jakość zielonki dla zwierząt gospodarskich. W trzylet- nim doświadczeniu analizowano dwa czynniki: udział komponentów w mieszance przy siewie łubinu wąskolistnego + pszenżyta jarego (nasion·m−2): 120 + 0, 90 + 150, 60 + 300, 30 + 450, 0 + 600; faza zbioru: I – faza kwitnienia łubinu wąskolistnego, II – faza płaskiego zielonego strąka łubinu wąsko- listnego. Najkorzystniejszą jakość zielonki uzyskano z łubinu wąskolistnego, a spośród mieszanek – z mieszanki o największym udziale łubinu wąskolistnego w wysiewie nasion. Rośliny te charak- teryzowały się najniższą koncentracją włókna surowego i jego frakcji oraz najwyższą strawnością, pobraniem suchej masy i względną wartością pokarmową. Zbiór mieszanek w fazie kwitnienia łubinu wąskolistnego okazał się korzystniejszy pod względem jakości uzyskanej zielonki. W celu uzyskania wartościowej paszy dla zwierząt gospodarskich należy zalecać uprawę mieszanek z udziałem w za- siewie odpowiednio 90 + 150 nasion łubinu wąskolistnego i pszenżyta jarego.

Abstrakt. W badaniach siewki pszenicy poddano działaniu różnych poziomów gęstości strumie- nia fotonów (PFD) i stresu suszy. Siewki pszenicy odmiany Goplana były uprawiane w kontrolowanych warunkach w minifitotronie i poddane działaniu trzech różnych poziomów gęstości strumienia fotonów promieniowania fotosyntetycznie czynnego (400, 800 i 1200 μmol⋅m−2⋅s−1) oraz stresu suszy (potencjał wody −0,6 MPa). Kontrolę stanowiły siewki podlewane roztworem pożywki Hoaglanda. Zmierzono świeżą i suchą masę części nadziemnych i korzeni, względną zawartość chlorofilu, przewodność elek- tryczną i parametry fluorescencji chlorofilu. Stres suszy zmniejszył biomasę siewek pszenicy odmiany Goplana. Wyższe natężenie napromieniowania fotosyntetycznie czynnego stymulowało wzrost bio- masy zarówno w warunkach kontrolnych, jak i stresu suszy. Susza oraz wyższe natężenie PFD wpły- nęły na obniżenie zawartości chlorofilu. Tylko najwyższa intensywność światła wraz ze stresem suszy wpłynęły negatywnie na strukturę błon komórkowych, zwiększając ich przepuszczalność. Obydwa z zastosowanych czynników stresowych nie wywołały istotnych zmian w wartościach wyznaczanych parametrów fluorescencji chlorofilu w liściach siewek pszenicy. Otrzymane wyniki sugerują, że wzrost intensywności światła działa mobilizująco na roślinę, stymulując rozwój biomasy, zarówno w warun- kach kontrolnych, jak i stresu suszy. Brak zmian w wartościach parametrów fluorescencji chlorofilu pod wpływem różnej intensywności światła i stresu suszy może świadczyć o tym, że w liściach badanych siewek nie wystąpiły znaczące zakłócenia w przebiegu fazy świetlnej fotosyntezy.

Abstrakt. Doświadczenie polowe zostało przeprowadzone w latach 2017–2019 w miejscowo- ści Borki-Wyrki na terenie gminy Zbuczyn. Celem przeprowadzonych badań było określenie liczby kłosów produkcyjnych, liczby ziaren w kłosie, masy ziaren z jednego kłosa oraz masy 1000 ziaren 2 odmian pszenżyta jarego w zależności od rodzaju i dawek nawozu, z zastosowaniem nawozu w po- staci Polifoski 6 i Polifoski Krzem. W doświadczeniu uwzględniono 3 czynniki badawcze – pierwszym czynnikiem była odmiana pszenżyta jarego (Milewo, Dublet), drugim czynnikiem był rodzaj nawo- zu mineralnego (Polifoska 6, Polifoska Krzem), trzecim czynnikiem były dawki nawozu mineralnego (0 kg∙ha−1, 140 kg∙ha−1, 280 kg∙ha−1, 420 kg∙ha−1). Dawka nawozu powodowała zwiększenie liczby kłosów produkcyjnych w porównaniu z obiektem kontrolnym, bez nawożenia. Rodzaj nawozu mody- fikował istotnie liczbę ziaren w kłosie. Stwierdzono większą liczbę ziaren w kłosie pszenżyta jarego przy stosowaniu nawozu Polifoska Krzem. Odmiana różnicowała istotnie masę ziaren z jednego kło- sa. Odmiana Milewo charakteryzowała się większą liczbą ziaren w kłosie niż odmiana Dublet. Ziarno pszenżyta jarego zebrane z obiektów nawożonych Polifoską 6 charakteryzowało się większą masą 1000 ziaren. Odmiana Dublet wykształciła dorodniejsze ziarno w porównaniu z odmianą Milewo.

Abstrakt. Selen zaliczany jest do pierwiastków śladowych niezbędnych do zachowania proce- sów metabolicznych zachodzących w organizmie zwierząt, m.in. do prawidłowego funkcjonowania układu rozrodczego. Celem prowadzonych badań była analiza zawartości selenu w jajnikach jele- nia szlachetnego (Cervus elaphus) oraz sarny europejskiej (Capreolus capreolus), stanowiąca próbę ustanowienia zakresu wartości referencyjnych dla osobników tych gatunków. Selen w badanych tkan- kach oznaczono metodą spektrofluorometryczną po wcześniejszej mineralizacji w mieszaninie HNO3 i HClO4. Zawartość selenu mieściła się w zakresie 0,034–0,338 mg⋅kg−1 i 0,015–0,285 mg⋅kg−1 mokrej masy odpowiednio u saren i jeleni. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że średnia zawar- tość selenu była wyższa w jajnikach jeleni i wynosiła 0,11, podczas gdy u saren była to wartość 0,09 mg⋅kg−1 mokrej masy. Gonady sarny europejskiej cechowały się większą zmiennością, analizowanego parametru w stosunku prób pozyskanych od samic jelenia szlachetnego. Współczynnik zmienności wynosił w ich przypadku niemal 90,1, natomiast wartość współczynnika zmienności dla zawartości selenu w warstwie miąższowej jajników u jelenia szlachetnego wynosiła niemal 67,6.

Abstrakt. Celem pracy było porównanie użytkowości rozrodczej i mięsnej ras mięsnych, takich jak miejscowe bydło rasy polskiej czerwonej oraz dominująca w Polsce rasa bydła limousine. Badane osobniki rasy limousine podzielono na dwie grupy w zależności od pochodzenia rodziców, tzw. polskie i francuskie. Kryterium przydzielenia zwierząt do grupy polskiego pochodzenia było, że buhaje nie miały w swoim rodowodzie potomka linii francuskiej od dwóch pokoleń. Do oceny użytkowości mię- snej wykorzystano trzy grupy opasów liczących odpowiednio 138 polskich buhajów bydła polskiego czerwonego oraz 447 francuskich i 478 polskich buhajów rasy limousine. Wszystkie zwierzęta były utrzymywane w ekstensywnym systemie produkcji, korzystały do woli z pastwiska przez cały rok, a w okresie tzw. finiszu żywiono je dodatkowo sianokiszonką i paszą treściwą. Ocenie parametrów rozrodczości (typ wycieleń i żywotność cieląt) poddano 348 polskich krów limousine, 367 krów fran- cuskich i 289 krów rasy polskiej czerwonej. Cielęta obserwowano i mierzono przez cały cykl życia od urodzenia do uboju. W ocenie wartości użytkowej mięsa brano pod uwagę cechy wzorcowe, m.in. masę ciała po wycieleniu, masę ciała w 210. i 420. dniu życia i przyrosty, wysokość w kłębie i obwód klatki piersiowej oraz ocenę budowy. W grupie bydła rasy polskiej czerwonej wykazano istotnie więk- szą łatwość wycielenia i witalność cieląt w porównaniu z obiema grupami limousine. Pomiary masy ciała cieląt i dorosłych osobników w 210. i 420. dniu były znacznie wyższe u bydła limousine pocho- dzenia francuskiego. Różnice w masie ciała i przyroście były znaczące. Między polskimi i francuskimi buhajami była niewielka różnica wzrostu. Bydło rasy rodzimej charakteryzowało się bardzo dobrymi parametrami rozrodczymi i zadowolającymi cechami użytkowości mięsnej w odniesieniu do wykorzy- stania pasz z użytków zielonych. Producentom wołowiny można z powodzeniem polecić wykorzysty- wanie bydła rasy polskiej czerwonej na cele mięsne w ekstensywnym systemie produkcji.