Wydanie 370(69) 2024

Abstrakt. Obecnie właściciele kotów i psów mają dostęp do szerokiej gamy produktów, takich jak karmy suche, mokre i specjalistyczne formuły dietetyczne, umożliwiających zaspokojenie konkret- nych potrzeb żywieniowych ich pupili. Globalny trend w żywieniu zwierząt towarzyszących karmami organicznymi, opartymi na naturalnych składnikach zamiast przetworzonych, zyskuje coraz większe uznanie. Podkreśla się też potrzebę wykorzystywania alternatywnych źródeł białka do ich produkcji. W tym kontekście owady wydają się obiecującą alternatywą, choć mogą wiązać się z potencjalnym ryzykiem występowania niepożądanych reakcji pokarmowych, w tym również alergii. Zaawansowane analizy proteomiczne mogą stać się kluczowym narzędziem w identyfikacji, charakterystyce oraz ilo- ściowej analizie białek pochodzenia owadziego wykazujących potencjał alergizujący, umożliwiając tym samym późniejszą diagnozę nadwrażliwości u psów i kotów. Niniejsza praca poświęcona jest ocenie aktualnego stanu wiedzy w tym zakresie.

Abstrakt. Ryby bogate są w wysokiej jakości białko. Ponadto są znane z dużej zawartości wie- lonienasyconych kwasów tłuszczowych, takich jak EPA i DHA. Celem niniejszej pracy przeglądowej była charakterystyka frakcji lipidowej wybranych gatunków ryb, ukazanie metod modyfikacji zawartości kwasów tłuszczowych i wynikających z tego właściwości zdrowotnych dla psów i kotów. W artykule omówiono innowacyjne metody stosowane do manipulowania zawartością kwasów tłuszczowych w rybach, obejmujące strategie żywieniowe, hodowlę selektywną i nowe technologie. Opierając się na aktualnych doniesieniach naukowych, dokonano syntezy wiedzy na temat wpływu tych metod manipulacji na wartość odżywczą ryb. Ponadto przedstawiono dane literaturowe wskazujące na pozy- tywne aspekty wynikające z włączenia ryb do diety psów i kotów. Kwasy EPA i DHA zapewniają wiele korzyści zdrowotnych, w tym wspierają układ krążenia, funkcje poznawcze i proces uczenia się, są elementem dietoterapii w leczeniu chorób nowotworowych, a także łagodzą ból związany z chorobami zwyrodnieniowymi stawów.

Abstrakt. Celem niniejszej pracy przeglądowej jest charakterystyka wartości odżywczych i moż- liwości wykorzystania mięsa wieprzowego (mięśnia longissimus lumborum) w żywieniu psów i kotów oparta na przeglądzie literatury naukowej. Wieprzowina jest najczęściej spożywanym mięsem zarówno w Polsce, jak i na świecie. Dokonano przeglądu informacji dotyczących czynników wpływających na jakość wieprzowiny. Mięso te uznawane jest za wartościowe ze względu na zawartość wysokiej jakości białek, tłuszczu i kwasów tłuszczowych, minerałów oraz innych związków bioaktywnych. Zawartość tych składników zależy od wielu czynników, m.in. rasy, czynników genetycznych, wieku, ale także sposobu żywienia zwierzęcia. Ugruntowane poglądy na temat wieprzowiny zostały zweryfikowane i potwierdzone badaniami, które wykazały, że wartość odżywcza i zdrowotna tego mięsa uległa w ostatnich latach znacznej poprawie.

Abstrakt. W artykule przedstawiono propozycję monitoringu tchórza stepowego – małego drapież- nego ssaka z rodziny Mustelidae. Niedawna ekspansja tchórza stepowego, która nastąpiła w XX w. w Europie Środkowej, jego mała liczebność na terenie Polski i nieliczne zasiedlone stanowiska wpływają na niski poziom wiedzy na temat gatunku. Populacja tchórza stepowego nie jest na bieżąco monito- rowana, nie można więc określić, ile dokładnie osobników znajduje się w Polsce. W niniejszej pracy podjęto pierwszą próbę określenia metodyki potrzebnej do rozpoczęcia i prowadzenia monitoringu, który może pomóc w zarządzaniu populacją w przyszłości. Monitoring tchórza stepowego przedstawiony w artykule obejmuje zarówno ocenę siedliska, w którym występuje, jak i samą populację. Obserwacje prowadzone w trakcie monitoringu mogą dodatkowo ułatwić zdobywanie wiedzy na temat biologii, zachowania i wpływu tchórza stepowego na inne gatunki i środowisko.

Abstrakt. Celem pracy jest ocena funkcjonowania gospodarstw ekologicznych w Polsce w latach 2005–2020, ich potencjału produkcyjnego, wielkości produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz możliwości rozwoju. W pracy wykorzystano dane statystyczne publikowane przez Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (IJHARS) z lat 2005–2021. Do opracowania danych wykorzystano wskaźnik dynamiki. Badaniom poddano również 18 gospodarstw ekologicznych zlokalizowanych w województwie mazowieckim. Materiał źródłowy zebrano metodą wywiadu bezpośredniego w końcu 2020 r. Wyniki opracowano, podając liczbę i procent gospodarstw. W analizowanym okresie, tj. w la- tach 2005–2020, w rolnictwie ekologicznym w Polsce nastąpiło wiele zmian. Do 2013 r. obserwowano trwały wzrost liczby i powierzchni ekologicznych gospodarstw. Od 2014 do 2020 r. o 30% zmniejszyła się liczba gospodarstw ekologicznych i o 24% powierzchnia upraw ekologicznych. Zanotowano rów- nież spadek gospodarstw średnio obszarowych od 5 do 20 ha, natomiast wzrosła liczba gospodarstw większych o powierzchni powyżej 20 ha. Nastąpiły zmiany w strukturze użytkowania ziemi, w znacznym stopniu wycofano się z produkcji ekologicznej łąk i pastwisk, a wzrósł areał uprawy zbóż i pozostałych roślin uprawnych, upraw sadowniczych i jagodowych oraz warzyw gruntowych. Korzystny był w latach 2005–2020 wzrost pogłowia zwierząt gospodarskich, tj. krów mlecznych, owiec, kóz, a zwłaszcza młodego bydła opasowego i kur niosek, natomiast wystąpił znaczny spadek pogłowia tuczników. Przyczyn malejącej liczby gospodarstw ekologicznych i zmniejszającej się powierzchni pod uprawy ekologiczne należy upatrywać głównie w czynnikach o charakterze ekonomicznym, tj. rozproszeniu produkcji, trudności ze sprzedażą produktów ekologicznych, silnej zależności produkcji ekologicznej, zwłaszcza zwierzęcej, od wsparcia publicznego, wysokich kosztów i niskiej opłacalności tej produkcji oraz dochodowości gospodarstw. O przyszłym funkcjonowaniu gospodarstw ekologicznych i rozwoju tego typu rolnictwa będą decydować zarówno czynniki ekonomiczne, jak i organizacyjne: odpowiednie wsparcie produkcji ekologicznej, integracja i współpraca pomiędzy podmiotami w tym sektorze, dobrze zorganizowany rynek oraz dostępność i promocja produktów ekologicznych, co będzie wpływać na wzrost popytu i urynkowienie tej produkcji. Ważne jest, aby gospodarstwa ekologiczne opierały się na równowadze produkcji roślinnej i zwierzęcej; chodzi tu o zwiększenie produkcji mieszanej, aby mogły uzyskiwać zdolność konkurencyjną i wpisywać się w koncepcję zrównoważonego rozwoju.

Abstrakt. Zaprzestanie użytkowania zgodnego z cechami rasowymi może być dla psa źródłem permanentnej frustracji, a często także zaburzeń behawioralnych. Deficyt typowej dla rasy aktywności obniża więc znacząco poziom dobrostanu i negatywnie wpływa na jakość życia. Świadomi posiadacze psów ras pracujących starają się często zaspokajać ich potrzeby poprzez aktywność oferowaną przez różne formy sportów kynologicznych. Jednakże pojawiają się opinie, że psy sportowe mają zaburzo- ny dobrostan z powodu intensywnych treningów i startów w zawodach. Celem badania była ocena warunków utrzymania psów biorących czynny udział w sportach kynologicznych oraz poziomu ich dobrostanu na podstawie deklaracji opiekunów. Materiał do badań stanowiły informacje uzyskane za pomocą sondażu przeprowadzonego wśród zawodników sportów kynologicznych oraz osób związanych z kynologią, ale nie uprawiających sportów kynologicznych. W badaniu wzięło udział 550 responden- tów w tym 407 czynnych zawodników sportów kynologicznych. Postawiono hipotezę, że uprawianie sportów kynologicznych oraz ich rodzaj wpływają na świadomość opiekunów na temat konieczności zapewnienia wysokiego poziomu dobrostanu psów sportowych. Oszacowano zależność pomiędzy rodzajem uprawianego sportu a zmiennymi, które określały poziom dobrostanu. Z przeprowadzonego sondażu wynika, że w opinii osób uprawiających sporty kynologiczne psy sportowe mają zapewniony wysoki poziom dobrostanu, choć procentowy udział osób, które udzieliły takiej odpowiedzi, zależy od uprawianego sportu kynologicznego.

Abstrakt. Selen zaliczany jest do pierwiastków śladowych niezbędnych do zachowania procesów metabolicznych zachodzących w organizmie zwierząt, w tym procesów rozrodczych. Celem prowa- dzonych badań była ocena zawartości selenu w jądrach i jajnikach dzików (Sus scrofa), będąca próbą ustanowienia zakresu wartości referencyjnych dla osobników tego gatunku. Stężenie selenu w badanych tkankach oznaczono metodą spektrofluorometryczną po mineralizacji na mokro w mieszaninie HNO3 i HClO4. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że samce dzików kumulowały istotnie wyższe stężenia Se niż samice. Średnia zawartość tego pierwiastka w jądrach dzików wynosiła 0,32 mg · kg−1, podczas gdy w jajnikach była to wartość na poziomie 0,14 mg · kg−1 mokrej masy. Ponadto gonady samców cechowały się większą zmiennością analizowanego parametru w stosunku do prób pozyska- nych od samic dzika. Współczynnik zmienności wynosił w ich przypadku niemal 40,9, natomiast war- tość współczynnika zmienności dla zawartości selenu w warstwie miąższowej jajników wynosiła 24,9. Na podstawie analizy statystycznej stwierdzono wysoko istotne różnice przy p ≤ 0,01 w zależności od płci badanych osobników. Mimo że próby pobrano od osobników bytujących w rejonach, na których występują niedobory selenu wynikające z tła biogeochemicznego, należy uznać, że zaopatrzenie w Se jest optymalne, co uwidacznia się w dynamice wzrostu liczebności populacji osobników tego gatunku w badanym rejonie.

Abstrakt. Celem pracy była ocena i analiza cech pokrojowych oraz efektywności pracy hodowlanej u królików TB i PB na przestrzeni 10 lat. W pracy określona została zmienność cech pokroju w dwóch stadach zwierząt, a także ich odziedziczalność. Ponadto oszacowano trendy fenotypowe cech pokrojo- wych. Analiza wariancji cech pokroju wykazała, że rok licencji miał statystycznie wysoko istotny wpływ na: masę ciała (wyrażoną w g i pkt.), budowę ciała, typ rasowy, barwę okrywy włosowej i specyficzne cechy rasowe. Płeć i rasa miały statystycznie wysoko istotny wpływ na masę ciała (g) i barwę okrywy włosowej. Ponadto rasa wykazała statystycznie istotny wpływ także na masę ciała w ocenie punktowej. Z kolei ferma statystycznie wysoko istotnie wpływała na: masę ciała (g), budowę ciała, typ rasowy, barwę okrywy włosowej oraz specyficzne cechy rasowe. Analiza cech pokroju wykazała, że pozytywne oceny uzyskało 97,9% królików, a zdyskwalifikowano 2,1%. Ocenie poddawano wyłącznie osobniki przeznaczone na remont stada. Podsumowując wyniki analizy cech pokroju, należy stwierdzić, że króliki, które utrzymywane były na badanych fermach, poddane zostały prawidłowej selekcji. Zwierzęta charakteryzowały się bardzo dobrymi cechami pokroju. W świetle badań własnych stwierdzono, że hodowla królików w obu badanych fermach, prowadzona była w sposób prawidłowy, a uzyskane wyniki są zadowalające, zarówno pod względem cech reprodukcyjnych, jak i pokrojowych.

Abstrakt. Celem pracy była ocena i analiza cech pokrojowych oraz efektywności pracy hodowlanej u królików TB i PB na przestrzeni 10 lat. W pracy określona została zmienność cech pokroju w dwóch stadach zwierząt, a także ich odziedziczalność. Ponadto oszacowano trendy fenotypowe cech pokrojo- wych. Analiza wariancji cech pokroju wykazała, że rok licencji miał statystycznie wysoko istotny wpływ na: masę ciała (wyrażoną w g i pkt.), budowę ciała, typ rasowy, barwę okrywy włosowej i specyficzne cechy rasowe. Płeć i rasa miały statystycznie wysoko istotny wpływ na masę ciała (g) i barwę okrywy włosowej. Ponadto rasa wykazała statystycznie istotny wpływ także na masę ciała w ocenie punktowej. Z kolei ferma statystycznie wysoko istotnie wpływała na: masę ciała (g), budowę ciała, typ rasowy, barwę okrywy włosowej oraz specyficzne cechy rasowe. Analiza cech pokroju wykazała, że pozytywne oceny uzyskało 97,9% królików, a zdyskwalifikowano 2,1%. Ocenie poddawano wyłącznie osobniki przeznaczone na remont stada. Podsumowując wyniki analizy cech pokroju, należy stwierdzić, że króliki, które utrzymywane były na badanych fermach, poddane zostały prawidłowej selekcji. Zwierzęta charakteryzowały się bardzo dobrymi cechami pokroju. W świetle badań własnych stwierdzono, że hodowla królików w obu badanych fermach, prowadzona była w sposób prawidłowy, a uzyskane wyniki są zadowalające, zarówno pod względem cech reprodukcyjnych, jak i pokrojowych.

Abstrakt. Zmiany bądź objawy chorobowe stwierdzane przed ubojem i po uboju dostarczają informacji o stanie zdrowia oraz o dobrostanie zwierząt. Badanie zwierząt rzeźnych i mięsa pozwala zmniejszać zagrożenie bezpieczeństwa i zdrowia konsumentów, dlatego powinno być prowadzone systematycznie. Celem badań była analiza wyników badania poubojowego u świń i bydła w Polsce w 2019 r. Analizie poddano dane z badania sanitarno-weterynaryjnego zaczerpnięte z rocznych spra- wozdań sporządzanych przez Główny Inspektorat Weterynarii w 2019 r. W ocenie przyczyn zmian cho- robowych i niezdatności do spożycia uwzględniono takie jednostki chorobowe, jak: gruźlica, promienica i posocznica, a także odchylenia jakościowe: wychudzenie i wodnicę, żółtaczkę, zmiany organoleptycz- ne, niedostateczne wykrwawienie, śmierć naturalną, ubój w agonii, ogniska ropne, zanieczyszczenia, przekrwienia i inne zmiany oraz inwazje pasożytnicze: wągry, bąblowce, motylicę wątrobową i włośnicę. Zebrany materiał zestawiono według frekwencji zmian patologicznych stwierdzonych w badaniu sanitar- no-weterynaryjnym świń i bydła w poszczególnych województwach w Polsce, a następnie określono ich strukturę procentową. W 2019 r. nadzorem weterynaryjnym objęto ponad 1,9 mln sztuk bydła i ponad 21,5 mln świń. Podczas badania przed- i poubojowego choroby bądź zmiany chorobowe stwierdzo- no u ponad 7,3 mln sztuk, czyli u 31,4% badanych zwierząt rzeźnych. Odsetek tusz niezdatnych do spożycia u bydła wynosił 0,22%, zaś u świń 0,14%. Spośród zarejestrowanych u świń i bydła zmian chorobowych najliczniejszą grupę stanowiły ogniska ropne, zanieczyszczenia i przekrwienia – odpo- wiednio 22,4% i 8,51%. Występowanie ognisk ropnych, zanieczyszczeń i przekrwień w tuszach świń i bydła stwierdzono na terenie wszystkich województw. Największy odsetek tych zmian w tuszach bydła zarejestrowano na terenie województw: kujawsko-pomorskiego (50,71%), podlaskiego (19,29%) i za- chodniopomorskiego (11,74%). Na terenie wszystkich województw stwierdzono również występowanie ognisk ropnych, zanieczyszczeń i przekrwień w tuszach świń. W województwie lubuskim takie zmiany zarejestrowano w ponad 90% badanych tusz świń, a w województwach podlaskim i kujawsko-pomor- skim w ponad 49% badanych tusz świń. W 2019 r. liczba zwierząt rzeźnych wykazujących odchylenia stanu zdrowia bądź objawy i zmiany chorobowe utrzymywała się w Polsce na wysokim poziomie. Duża liczba zanieczyszczeń i przekrwień świadczy o niewystarczającej dbałości o warunki obrotu zwierząt rzeźnych, a także o higienę i warunki uboju oraz rozbioru i obróbki tusz.

Abstrakt. Coraz większa popularność kotów domowych jako integralnych członków rodziny wzmaga potrzebę zrozumienia i troski o ich dobrostan podczas podróży i wizyt weterynaryjnych. Pomimo rosnącej świadomości dotyczącej kocich zachowań i emocji nadal istnieje znaczna luka w rozumieniu niuansów komunikacji między człowiekiem a kotem oraz rozpoznawaniu potencjalnych stresorów, z jakimi koty mogą się spotkać w placówkach weterynaryjnych. Niniejszy opis przypadku analizuje doświadczenia 15-letniej kotki mieszańca podczas wizyty weterynaryjnej, rzucając światło na bodźce wywołujące koci strach. Kluczowym celem tego badania była identyfikacja powszechnych kocich lęków i obaw oraz podkreślenie ich potencjału w zakłócaniu opieki weterynaryjnej i przyczynianiu się do unikania rutynowych wizyt przez opiekunów. Opierając się na zalecanych praktykach i pięciu filarach zdrowego środowiska dla kotów, w artykule zaproponowano strategie sprzyjające pozytywnym i bezstresowym doświadczeniom podczas wizyt weterynaryjnych i podróży. Podkreślona została konieczność dalszych badań w celu poznania wiedzy opiekunów na temat stresu u kotów podczas wizyt weterynaryjnych oraz możliwości wdrożenia strategii redukcji stresu w gabinetach weterynaryjnych.